Tymczasowe aresztowanie – kiedy można je zastosować?
Artykuł jest częścią serii artykułów z tematyki:
Tymczasowe Aresztowanie Katowice
Dzisiejszym wpisem zapoczątkuję serię poświęconą instytucji tymczasowego aresztowania.
Temat jest ważny nie tylko z uwagi na dolegliwość tego środka, co wynika z jego izolacyjnego charakteru ale przede wszystkim dlatego, że w ostatnim dziesięcioleciu nastąpił wzrost o 100 % liczby osób przebywających w aresztach , co spowodowane jest stale zwiększająca się liczbą wniosków prokuratorów o zastosowanie tymczasowego aresztowania i praktyką sądów, które w 90 % wniosków przychylają się do stanowiska prokuratorów. Wydłużył się także okres stosowania tymczasowego aresztowania i obecnie oskarżeni muszą czekać w areszcie śledczym na prawomocny wyrok Sądu średnio 9 miesięcy.Dla porównania średnia europejska wynosi 6 miesięcy.
Statystyki pod znakiem zapytania stawiają więc teoretyczne chyba już tylko założenie, by środek ten stosować w ostateczności, gdy żaden inny środek okaże się być niewystarczający dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
Skoro zatem stosowanie tymczasowego aresztowania staje się niejako normą i może dotknąć każdego podejrzanego warto poznać sposoby jak sobie z nim poradzić.
Na początek trochę wiedzy z zakresu, kiedy można zastosować tymczasowy areszt?
Środki zapobiegawcze, w tym tymczasowe aresztowanie stosuje się dla celów procesowych, którymi są zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania oraz wyjątkowo zapobiegnięcie popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa. Ich zastosowanie jest możliwe wyłącznie, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.
Dodatkowo dla zastosowania tymczasowego aresztowanie musi zaistnieć co najmiej jedna ze wskazanych przyczyn:
- uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu; tj. w celu zagwarantowania uczestnictwa oskarżonego w czynnościach, w których jego obecność jest obowiązkowa
- uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne tj. gdy istnieje zagrożenie mataczenia
- gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Wskazane przypadki muszą mieć charakter uzasadnionych obaw co znaczy, że ich wystąpienie musi zostać przez wnioskującego prokuratora udowodnione. Udowodnić trzeba także istnienie wysokiego zagrożenia dla prawidłowego przebiegu postępowania w określonym jego stadium, nie zaś jakiegokolwiek.
Przepisy dopuszczają jeszcze jedną sytuację, która jest najbardziej niebezpieczna i najczęściej wykorzystywana w praktyce dla uzasadnienia zastosowania tego środka. To prewencyjne zabezpieczenie oskarżonego dla celów postępowania z uwagi na grożącą mu surową karę. Obecnie granicą zastosowania tymczasowego aresztowania są zbrodnie i występki zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo przypadki gdy sąd pierwszej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata. Oznacza to, ze postawienie zarzutów za przestępstwa takie jak umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, rozbój, wypadek ze skutkiem śmiertelnym, fałszerstwo faktur, udział w zorganizowanej grupie przestępczej dają podstawę do zastosowania tymczasowego aresztowania.
We wszystkich jednak przypadkach środek ten można stosować wyłącznie, gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego czynu, który mu zarzucono.
Z drugiej strony środka tego nie stosuje się gdy zagrożenie karą pozbawienia wolności jest niewielkie – tj nie przekracza jednego roku a także gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. Wyjątkiem są w praktyce nierzadkie sytuacje, gdy pomimo braku formalnych wskazań do zastosowania tymczasowego aresztowania postawa oskarżonego/podejrzanego wskazuje, że dobro postępowania może być zagrożone tj. gdy podejrzany ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo gdy nie można ustalić jego tożsamości.
Prokurator a następnie Sąd powinien także uwzględnić takie okoliczności życiowe podejrzanego jak stan zdrowia, konieczność stałej opieki nad dziećmi, zapewnienie środków do życia rodzinie, pełnienie roli jedynego żywiciela, konieczność udzielania stałej pomocy osobie bliskiej lub inne życiowe sytuacje stanowiące niejako przeszkodę w osadzeniu.
Skoro już wiesz kiedy pojawia się widmo zastosowania wobec Ciebie tego środka warto się zastanowić co zrobić by do tymczasowego aresztowania nie dopuścić.
Przede wszystkim nie wolno unikać konfrontacji z organami ścigania, co często czynią owładnięci strachem i wizją osadzenia podejrzani nie mający dotąd styczności z wymiarem sprawiedliwości. Niestety mleko się wylało i trzeba stawić temu czoła. Kiedy już się stawisz na przesłuchanie musisz złożyć mądre tj. przemyślane, logiczne i spójne wyjaśnienia.
Czy warto współpracować z prokuratorem/ policją ? Tak. To ty musisz przekonać organy ścigania, że w twoim przypadku nie zachodzi ryzyko naruszenia dobra postępowania pomimo zastosowania środków wolnościowych.
Warto też pamiętać, że nawet w przypadku zagrożenia surową karą prokurator może wnioskować o zastosowanie alternatywnych środków w postaci dozoru, zakazu opuszczenia kraju, poręczenia majątkowego. Niewątpliwie wiec o ile swoją postawą zagwarantujesz, że pomimo niezastosowania środka izolacyjnego postępowanie będzie mogło przebiegać prawidłowo masz duże szanse odpowiadać z tzw. „wolnej stopy”.
Jeśli natomiast mimo tego prokurator wystąpi o areszt pamiętaj, ze o jego zastosowaniu zawsze decyduje Sąd.
Prokurator jest zobowiązany sporządzić uzasadnienie wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Musi w nim wskazać dowody wskazujące na wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez ciebie przestępstwa, podstawę zastosowania środka i przyczynę dla której uznał, że w twoim przypadku wyłącznie tymczasowy areszt zabezpieczy w sposób należyty prawidłowy tok postępowania i że zastosowanie innego środka byłoby niecelowe. Co bardzo istotne dowody na podstawie których Sąd będzie orzekać o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania są jawne, co oznacza że ty i twój obrońca macie prawo je przeglądać, sporządzać odpisy oraz kopie. Dzięki temu dowiesz się jakie względy zadecydowały o wystąpieniu z wnioskiem o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania.
Zarówno Ty jak i twój obronca macie prawo brać udział w posiedzeniu sądu i przedstawić swoje stanowisko. Jeśli Sąd przychyli się do wniosku prokuratora i wyda postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przysługuje Ci prawo do złożenia zażalenia.
Zawsze będziesz mógł także wnosić o uchylenie środka lub jego zmianę na mniej dolegliwy.
A na koniec pamiętaj, ze tymczasowe aresztowanie to nie koniec świata bo nawet z najgorszej sytuacji jest wyjście. Trzeba je tylko znaleźć.
Jeśli Ty lub bliska Ci osoba został zatrzymany, tymczasowo aresztowany i potrzebuje pomocy obrońcy- zadzwoń lub napisz do Mnie. Pomogę.
Mecenas Sylwia Owczarek
